Biz Antik Kentleri gezmeyi çok severiz ve Kütahya’ya geliş nedenlerimizden birisi de ikinci Efes olarak da bilinen Aizanoi Antik Kentini görmek. Aizanoi Kütahya Gediz yolu üzerinde Kütahya Merkez’e 58 km uzaklıktaki Çavdarhisar ilçesinde 2000 yıllık bir antik kent olup Anadolu’ daki en önemli antik kalıntılardan biridir.

Dünyanın en iyi korunmuş Zeus tapınağı buradadır. Bunun yanında dünyanın ilk ticaret borsası (macellum), sütunlu yol, tiyatro, stadyum, köprüler, hamamlar kentteki diğer kalıntılardır.

Aizanoi Antik Kentine nasıl gelinir? Giriş ücreti var mı?

Aizanoi Antik Kentine ulaşım çok rahat. Özel aracınızla gelirken tabelaları takip etmek yeterli. Toplu taşım araçları ile gelecekseniz Kütahya–Çavdarhisar ilçe otobüsleri gelebilirsiniz.

Özel araçla geldiğinizde arabanızı park ettikten sonra Ören yerini gezmek için giriş ücreti ödemek üzere bilet gişesine gitmeniz gerekiyor. Müze kartı geçerli.

Aizanoi Penkalas (Koca Çay)  ırmağının iki yakasında kurulmuştur. Aizanoi, Frigya’ya ait Aizanitis’in başkentidir. Friglere bağlı yaşayan Aizantis’lerin ana yerleşkesi olan kent, adını Zeus’un kızlarından su perisi Erato ile Arkadia kralı Arkas’ın oğlu Azan’dan almıştır. Aizanoi, 1824 yılında Kont Saint Asaph tarafından keşfedilmiştir.

Aizanoi Antik Kentinin en önemli yeri şehrin ana kutsal alanı sayılan Zeus Tapınağıdır. Dünyanın en iyi korunmuş Zeus Tapınağı olarak kabul edilir.  

Zeus Tapınağı

Bu tapınağın yapımı MS. II. yy’ın ikinci çeyreğinde, İmparator Hadrianus döneminde başlamıştır. Tapınağın en önemli özelliği, altında tonozlarla örtülü bir başka mekanın olmasıdır. Anadolu’da Roma döneminde pek alışılmamış bir uygulamadır ve bir benzerine henüz rastlanmamıştır. Zeus Tapınağı’nın böyle tonozlu bir alt katı olduğuna dair 2 farklı rivayet vardır.  Birincisi, Tanrı Zeus’u bir mağarada doğuran annesi Rhea’nın mağarada ki doğumuna gönderme yapıldığı. İkincisi ise; buranın sadece Zeus için yapıldığı ve halktan bazı kişilerin kıymetli eşyalarının gerekli durumlarda korunması amacıyla kullanıldığı.

Zeus Tapınağı’nın her biri yaklaşık 15 ton ağırlığındaki 13 adet tek parça sütun yıkılmadan günümüze kadar gelebilmiş. Diğerleri ise yıllar içerisinde meydana gelen depremlerde yıkılmıştır.

Tapınağın yer altındaki kısmı ise neredeyse hiç bozulmamış. Bir zamanlar kahin odası olarak kullanılan tapınağın yer altındaki kısmına merdivenle iniliyor.

Buraya sadece Pagan rahipler ve kahinlerin girmesine izin veriliyordu. Neredeyse hiç değişmeden günümüze kadar gelen bir kahin odası. Gizem dolu bir yer.

Aizanoi ve Kütahya ile ilgili videolar You Tube kanalımızda, Kanalımıza abone olmayı unutmayınız.

Tapınağın önündeki figür antik ise Yunan tanrıçalarından Kibele’ye aittir. Mitolojide tanrıların anası olarak biliniyor. İlk olarak Frigya civarında ortaya çıkıyor. Aizonai Antik Kentini ziyaret edenlerin en fazla fotoğraf çektirdikleri yer burası.

Aizanoi civarında bulunan bazı kalıntılar Zeus Tapınağının bahçesindeki açık hava müzesinde sergilenmektedir. Sergilenen eserler arasında mezar taşları da vardır. Üzerlerinde çeşitli figürler bulunan bu mezar taşları kapı şeklindedir.

Zeus Tapınağı’nın çevresini dolaşarak Palaestra (Hamam) bölümüne gidiyoruz.

Zeus Tapınağı’nın yan cephesi
Zeus Tapınağı’nın arkası

Palaestra (Hamam)

Tiyatro ile Zeus tapınağı arasında, önünde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleri bulunan hamam yer almaktadır.

Frigderium (soğuk oda) ve calderium (sıcak oda) gibi esas yıkanma odaları yapının ortasındadır.

Hamamın biraz daha ilerisine yaklaşık 500 m kadar yürüme mesafesinde Stadyum-Tiyatro Kompleksi var.

Stadyum-Tiyatro Kompleksi

Aizanoi’ de Roma döneminden bir tiyatro ve stadyum bulunuyor. Bir zamanlar Aizanoi’ nin belki de en hareketli yeri burasıydı. Yan yana iki yapı. Bu nedenle Stadyum-Tiyatro kompleksinin antik dünyada bir benzeri daha yoktur. Stadyum 13.500 kişilik ve tiyatro  20.000 kişilik olarak yan yana inşa edilmiştir.

Stadyumun oturma sıraları hafif çokgen biçimli olduğundan, yapı ortada genişlemektedir. Stadyum 200 m uzunluğunda 50 m genişliğinde bir tepenin içi oyulmuş yamaçlara da tribünlerin yerleştirilmesiyle inşa edilmiştir. Gladyatörlerin gladyatörlere ya da vahşi hayvanlara karşı mücadele ettiği bu stadyumdan geriye boş bir alan ve taş yığınları kalmış.

Tiyatronun sahne kısmı zengin mermer bezemelerle kaplıdır. Bu bezemeler yüzyıllar boyu süregelen çeşitli depremler yüzünden oturma basamaklarının ortasına yıkıldıkları gibi kalmışlar. Tiyatro ve stadyumu birbirinden ayıran duvarın yüksekliği 30 m’dir ve 3 katlıdır ancak depremler neticesinde 30 m’lik duvarın ancak 10 m kadarı ayakta kalmayı başarabilmiştir.

Günümüzde kısmen oturma yerlerini ve sahnesini görebilmek mümkündür. Antik tiyatrolarda karşılaşılan akustik özellikler burada da mevcut.

Aizonai’de dünyanın ilk ticaret borsası (macellum), sütunlu yol ve köprüler diğer görülebilecek kalıntılardır. Macellum ve Sütunlu yolu görmek için isterseniz araba ile tapınağın çevresini dolaşarak gidebilirsiniz. Ama biz tarihi Roma köprüsünden yürüyerek gitmeyi tercih ettik.

Roma Köprüsü

 Roma Köprüsü ya da Penkalas Köprüsü denilen tarihi köprüden geçerken antik dönemden- Aizanoi’den günümüze kalan bir yapının üzerinde yürümek çok heyecan verici.

Antik dönemde iki yakayı birbirine bağlayan tarihe meydan okuyan dört köprüden ikisi bugün hala ayakta ve geçişe hizmet etmektedir. Köprülerden birindeki yazıtlarda, köprünün MS 157 yılında açıldığı yazılıdır. Neredeyse iki bin yıldır ayakta kalan bir köprüden geçiyoruz.

Köprüden geçiyoruz, kazıların devam ettiği Koca Çay’ın yanından yürüyerek Sütunlu Caddeye ve dünyanın ilk borsası (Macellum)’na gidiyoruz.

Sütunlu Cadde

Sütunlu Cadde Aizanoi Antik Kentinin ana yoludur.

Özellikle savaş dönüşünde Romalı askerler ganimetleriyle burada halkı selamlarlar ve görkemli bir geçiş töreni olur.

Bu yüzden buraya halk arasında Kral Yolu denilmektedir. Aynı zamanda alışveriş merkezlerinin olduğu yer de burasıdır.

Macellum’daki dükkan kapıları sütunlu caddeye açılmaktadır. Sütunlu caddenin uzunluğu 450 m’dir ve yapımında Artemis Tapınağının mimari elemanları kullanılmıştır.

Caddedeki sütunlar daha önceki dönemlere ait antik yapılardan sökülerek buraya getirilmiştir.

Macellum (Dünya’nın ilk borsası)

Aizanoi’da MS. II. yy’ın ikinci yarısında, bugün dünyanın en eski borsası olduğu söylenen yuvarlak bir yapı büyük olasılıkla bir gıda pazarı (macellum) bulundu. İlk arkeolojik kazılar 1926-1928 yılları arasında Krencker ve Schede tarafından yapılmıştır. 1963 yılında Türkiye tarafından koruma altına alınan bölge, 1970 yılında yaşanan Gediz depremiyle birçok yapı yıkılmıştır. Bu depremin olmasının tek olumlu yanı Macellum’un ortaya çıkmış olmasıdır.

Macellum’da satılan tüm ürünlerin fiyatlarını gösteren yazıtlar yer alır. Bu yazıtta, İmparatorluk pazarlarında satılan tüm malların satış ücretleri yer almaktaydı. Buna göre, örnek olarak; kuvvetli bir köle, iki eşeğin ücretine, yani 30.000 dinara; bir at ise üç köle ücretine eşitti. Bu fiyatlar, dönemin enflasyonuyla mücadele edebilmek adına Roma İmparatoru Diocletianus tarafından kontrol edildiği ifade edilirdi.

Macellum yapısında sadece köle ticareti yapılmamış. Etin, et ürünlerinin, zeytinyağının, av hayvanlarının, unlu mamüllerin, sebze ve meyvelerin fiyatları da belirlenirmiş.

Aizanoi ve Kütahya ile ilgili videolar You Tube kanalımızda, Kanalımıza abone olmayı unutmayınız.